با توجه به اهمیت بالای نظام ثبتی هرکشور ، ثبت حق مالکیت را می توان از موضوعات مهم روز دنیا دانست. هدف این نظام فراهم کردن امنیت معاملات به وسیله کاهش اطلاعات غیر متقارن و اطلاع رسانی صحیح درباره وضعیت حقوقی املاک است.(۱) با اشاره به اینکه املاک موضوع بسیاری از دعاوی دستگاه قضایی هستند. اصالت اسناد رسمی به نسبت اسناد عادی می توانند باعث کاهش تراکم پرونده ها و کوتاه شدن زمان دادرسی در دادگاه ها و تضمین کننده معاملات حقوقی شوند . از جمله چالش های که در مسیر اخذ اسناد رسمی وجود دارد طولانی و فرسایشی بودن زمان ثبت اسناد و املاک ، عدم تواتر قولنامه ها و بالا بودن هزینه های پرداختی جهت ثبت اسناد می باشد و مناطق کم برخوردار ( حاشیه نشین ) بیشتر از مناطق دیگر با چالش هایی در این زمینه رو به رو هستند.
تعریف سند و اقسام آن
سند چیست ؟ هر نوشته ای که در مقام دعوا یا دفاع قابل استناد است حتی یک دست نوشته عادی که امضا یا مهر شده یا اثر انگشت دارد سند محسوب می شود.
اسناد به ۲ دسته تقسیم می شود سند عادی و سند رسمی
هر سندی که در اداره ثبت اسناد و املاک یا در دفاتر اسناد رسمی و یا نزد مامور رسمی در حدود صلاحیت آنها بر طبق مقررات تنظیم شده ،رسمی محسوب می شود هر سندی غیر از این، سند عادی محسوب می شوند.
آثار و مزایای اسناد رسمی
اسناد رسمی از مزایای بسیاری برخوردار می باشد: از جمله فروش اراضی و املاک به قیمت عادلانه روز و کاهش تفاوت فاحش قیمت ها ، تسریع در روند اداری طولانی مدت و فرسایشی اخذ مجوز و وام جهت ساخت و ساز و نوسازی از اداره راه و شهرسازی و شهرداری ، اخذ رونوشت، اسناد رسمی در صورت مفقود شدنشان از اداره ثبت اسناد ، عدم ادعای تردید و انکار ، کاهش معاملات معارض (فروش ملک به چند شخص مختلف) ، استعلام از سابقه و ثبت سند از اداره ثبت اسناد و املاک ، قدرت لازم الاجرا بودن این اسناد در مقابل اسناد عادی ، سهولت اثبات دعاوی در دادگاه ها ، الزام دستگاه ها به حفظ و صیانت از اراضی تحت تملک مالکیت آنها ، شفافیت در تغییر کاربری های غیر مجاز و غیر قانونی اراضی و املاک اعم از دولتی و خصوصی ، کاهش فعالیت مشاوران املاک به صورت غیر قانونی و فساد برخی از کارکنان نهادها و دستگاه های دولتی ، کاهش تخریب و تصرف عدوانی املاک خصوصی دولتی توسط عوامل و عناصر دخیل در پدیده زمین خواری و پولشویی ، الزام به ایفای تعهدات در سند از جمله پرداخت بدهی در سررسید وصول مطالبات و یا تخلیه اماکن استیجاری اعم از مسکونی و تجاری صدور اجراییه از طریق دفاتر اسناد رسمی تنظیم کننده اسناد و واحد اجرای ثبت ، همچنین جلو گیری از نهادها و دستگاه های دولتی جهت تخریب و تصرف عدوانی املاک خصوصی دولتی توسط جرایم یقه سفید ها ( کلاهبرداران ). در حالی که تنها مزایای سند عادی عدم تشریفات و کم هزینه بودن آنهاست.
با توجه به بازدیدهای میدانی و اطلاع از مطلعین کلیدی در سطح محلات حاشیه ای از جمله محلات پشت بازار و درب دلاکان و کسب اطلاع از طریق پرسشنامه های تمام شماری ، نمونه گیری و اخذ اطلاعات و نقشه ها ی محدوده از اداره ثبت اسناد و املاک و شهرداری منطقه و جمع بندی داده ها و تحلیل واقعی و طبقه بندی آن ها درصد بالایی از اسناد در منطقه عادی ( قولنامه ای) هستند که باعث کاهش امنیت حقوقی ، اقتصادی، اجتماعی در محدوده شده است.
با اشاره به اینکه مناطق کم برخوردار در بسیاری از امورات روزمره خود مانند تامین معیشت خود دچار مسئله هستند و بیکاری و شغل های کاذب وعدم برآورده کردن نیازهای اولیه زندگی دلمشغولی هایی برایشان ایجاد نموده است انتظار می رود مسئولین و مدیران توجه ویژه ای به سکونت گاه های غیر رسمی نشان دهند و با کاهش تعرفه ها و تعدیل هزینه های مراحل تبدیل اسناد عادی به رسمی و ثبت آن ها باعث ترغیب و تشویق محلات حاشیه نشین به ثبت معاملات و اسناد شان شوند .
پی نوشت ها:
۱-آیین دادرسی مدنی
۲- آثار ثبت امالك بر اعتبار اعمال حقوقي؛ با تأکید بر اوصاف و کارکردهای نظام ثبتي * نسرین طباطبائي حصاری و محمد حسن صادقي مقدم، مطالعات حقوق تطبیقی،دوره ۶ شماره ۲٫ پاییز و زمستان ۱۳۹۴
مرجان محمدی( کارشناس حقوقی دفتر تسهیلگری پشت بازار و درب دلاکان)
